Trysa Heroonu ve Arkeolog Otto Benndorf

Sayısız uygarlığın kurulmuş olduğu büyük bir coğrafyayı sınırları içerisinde barındıran Osmanlı İmparatorluğu, dünyanın en zengin arkeolojik mirasının da sahibiydi. Ama ne yazık ki Avrupa’nın tarihi eser avcılığının başladığı 19.yy da en zayıf dönemini yaşıyordu. 18. yüzyıla kadar imparatorluk sınırları içerisinde arkeolojik araştırma yapmak büyük bir cesaret isterdi ve bu aynı zamanda tehlikeli bir maceraydı. 19.yy da politik ve coğrafik açıdan hırsız Avrupa için şartlar elverişli hale gelince bu topraklarda araştırmalarda o oranda arttı.

Avusturyalı Julius August Schönborn 1841 yılında bulduğu anıtı, 1842 yılında Viyana’ya taşımak ister ancak izin alamaz. 1881 yılında Otto Benndorf liderliğinde mimar G.Niemann, Dr. Felix von Luschan ve fotoğrafçı Wilheim Burger tarafından anıt tekrar araştırıldı. Heinrich Kiepert’ de haritaları çizdi. Bu hırsızlığın sponsoru da Kont Karl von Lanckoronsky idi. Heroon 22x26 metre boyutlarında temenosla çevriliydi. 211 metre uzunluğunda kabartmaların bezediği duvarlar 3 metre yüksekliğindeydi.

Avrupalı arkeologlar bu eserleri “ değer bilmez Türklerin” elinde bırakmamayı ve göz alıcı görkemli eserleri kendi ülkelerine kaçırmayı kendilerine bir hak olarak gördüler. Bu eserleri ülkelerine kaçırmak için hükümdar ve hanedan üyelerini padişah nezdinde aracı ve ricacı yaparak, Osmanlı’nın dar zamanlarının sonsuz fırsatında kolayca ikna ettiler. İkna edemediklerini de çalmaktan geri durmadılar. Eserleri yerinde korumak hiçbir Avrupalı bilimsever arkeologların aklına “işine” gelmemiştir. Bugün Demre-Kaş karayolu üzerinde ki Gölbaşı Köyü, bir zamanlar bu muhteşem heroona ev sahipliği yapıyordu ve bugün yerinde sadece yeller esmektedir. Bu meşhur heroon da ait olmadığı Avusturya topraklarında zorunlu ve umarım geçici tutukluluk günlerini yaşarken, onu ziyaret edenlerin gözlerini kamaştırmaktadır.